Verlieservaringen zijn onlosmakelijk verbonden met ons leven. Het verlies van ouders, een partner, kind, broer, zus of kleinkind heeft grote impact op je leven. Verlies verandert je voor altijd. Rouw is dan een natuurlijke emotionele reactie op het verlies van je dierbare. Toch is het zo dat mensen die rouwen en daar langer de tijd voor nodig hebben, dan door de wet is voorgeschreven, als ziek gezien worden. Maar ben je echt ziek als je vijf dagen na het overlijden van je partner, die gestorven is na een lang ziekbed, niet in staat bent om je werk weer voor volledig op te pakken. Of na het plotseling overlijden van je kind door een hersenvliesontsteking of je moeder die altijd je steunpilaar is geweest in jouw leven? Strikt genomen zijn mensen die werken aan herstel ziek. En dat vind ik een grote misvatting want rouw is geen ziekte die genezen moet worden. Daarom pleit ik voor een vorm van rouwverlof.
Rouw gevat in regels en tijd
Rouw is in de loop der jaren een miskend proces geworden, gevat in regels en tijd, teruggedrongen binnen de muren van het gezin en naaste familie. Vroeger kregen rouw en verdriet vorm in een reeks maatschappelijke gebruiken en gewoonten. In veel andere culturen en religies zijn deze rouwrituelen wel bewaard gebleven. Die rouw rituelen hebben een belangrijke betekenis: ze gaven het persoonlijke verdriet een sociale en maatschappelijke dimensie. Het wordt zichtbaar in de omgeving. De rituelen helpen je om stil te staan bij het verlies van de ander. Ze bevestigden ook dat verdriet tijd nodig heeft. Dat beseffen we nu niet altijd meer. Het leven gaat door en het verdriet wordt vaak ontweken of doodgezwegen.
Rouw is geen depressie, gezond gedrag van evenwichtige mensen.
In Nederland is bij wet geregeld dat je na een overlijden recht hebt op buitengewoonverlof. Voor een echtgenoot/partner of kind is dit 4 of 5 dagen vanaf de dag van overlijden tot en met de dag van de begrafenis of crematie. Betreft het ouders of grootouders dan krijg je twee dagen verlof. De wet bepaalt daarmee de tijd van rouwen terwijl rouw een volkomen natuurlijk proces is. Daarnaast ben je in die 4 ‘gegeven’ dagen vooral bezig met het regelen en organiseren van de uitvaart en alle andere administratieve zaken die op je afkomen. Ik noem het daarom ook eerder praktische regelverlof. Veel tijd om dan stil te staan bij het verlies is er niet. Je staat in de overlevingsstand omdat dit van je gevraagd wordt. Pas in de week na de uitvaart daalt langzaam de stilte in en daarmee ook de pijn en het verdriet. Maar volgens de wet word je geacht dan weer ‘gewoon’ aan het werk te gaan. Als je daar niet toe in staat bent kun je vakantiedagen opnemen of je wordt ziekgemeld. Voor mij voelt dat als oneerlijk. Het verlies van een dierbare is geen keuze, het overkomt je. Waarom moet je dan vakantiedagen opnemen of ziekgemeld worden? Rouw is namelijk geen vakantie of ziekte. Het is een natuurlijk proces als reactie op het verlies van een dierbare.
Rouwverlof
Om verlies te overleven moet je rouwarbeid verrichten. Iedereen doet dit op zijn eigen, unieke manier en op zijn eigen tempo. Verdriet kun je niet meten of wegen. Vanuit mijn eigen en professionele ervaring weet ik dat dit zware emotionele arbeid is die zowel fysiek, emotioneel en mentaal veel van je vraagt. En geen enkel rouwproces is hetzelfde. Het tempo waarin het emotionele herstel optreedt is per persoon verschillend. Daarom is het voor werkgevers ook lastig om een vorm van rouwverlof toe te kennen. Dat komt ook omdat ieder mens er anders omgaat en wat anders nodig heeft als het gaat over ondersteuning tijdens de rouwarbeid. Voor de een kan het fijn zijn, als afleiding, om te kunnen werken tijdens het rouwproces. Als ik terugkijk, na het overlijden van mijn man, vond ik het fijn een werkplek te hebben waar ik het gevoel kreeg ‘nodig’ te zijn en gewaardeerd te worden. Dat gaf mijn leven op dat moment de betekenis die ik nodig had om door te gaan. Voor anderen kan werken juist te zwaar belastend zijn omdat het verdriet zoveel energie kost dat ze niet toekomen aan hun dagelijkse werk. Voor weer iemand anders is het fijn om de vrijheid te krijgen om de werkuren en de invulling daarvan flexibeler in te delen. Juist die verschillen maakt het ook lastig om wettelijk te bepalen wat een ‘redelijke’ termijn voor rouwverlof is. Toch is bij wet ook vastgelegd dat bijvoorbeeld iedere vrouw in totaal 16 weken zwangerschap- en bevallingsverlof krijgt. Wat niet wil zeggen dat dit voor iedere vrouw voldoende is om tijdig te herstellen van een bevalling. Zeker als de bevalling met complicaties verloopt voor moeder en kind, is 10/12 weken hersteltijd vaak te weinig. Dus ergens is er ooit een keuze gemaakt en besloten dat 16 weken genoeg is. Waarom kan er niet ook een keuze gemaakt worden voor een gemiddelde termijn van rouw? Met de aanvulling dat iemand altijd zelf de keuze heeft om daar wel of niet gebruik van te maken.
Mooi gebaar
Ik besef me heel goed dat het lastig is om een termijn vast te leggen over rouw omdat die voor iedereen zo verschillend is. Toch zou ik het een mooi gebaar vinden als werkgevers ten allen tijden een vorm van betaald rouwverlof aanbieden die passend is bij de rouwende werknemer. Want als werkgever heb je er uiteraard ook baat bij om de werknemer zo goed mogelijk te ondersteunen, want onverwerkte rouw heeft ook een schaduwkant en kan in ziekteverzuim eindigen.
Ik loop graag een stukje met je mee
Het gemis om je dierbare gaat nooit echt over. Je leert het verdragen. Na verloop van tijd neemt de intensiteit van de emoties af. Je leert accepteren dat je dierbare er niet meer is. En uiteindelijk vind je een nieuwe manier om je leven opnieuw invulling en betekenis te geven zonder de aanwezigheid van je dierbare. In het rouwproces kan het soms zwaar en onmogelijk voelen om de rouwtaken alleen te moeten dragen en volbrengen. Vanuit mijn eigen ervaring en opleidingen begeleid ik mensen in het rouwproces. Ik loop graag een stukje met jou mee zodat je het gevoel hebt er niet helemaal alleen voor te staan.
Bron:
Helpen bij verlies en verdriet, Manu Keirse